İzmir Kentiçi Trafiğinde Demiryollarının Beklenen Rolü
Sabahattin Eriş
İnşaat Mühendisleri Odası
Kimine göre endüstri devriminin ürünü, kimine göre ise endüstri devrimini tetikleyen bir
ulaşım biçimi olan demiryolları; Ülkemizde 50 yılı aşkın bir zamandan beri ihmal edilişinin
ardından, hem anlayış hem de teknolojik açıdan aradaki farkı kapatmaya çalışıyor.
İnşaat fakülte ve bölümlerinde seçmeli ders statüsüne kadar irtifa kaydettikten sonra, Türkiye
Cumhuriyeti Devlet Demiryollarının, demiryolu konusunda uluslar arası sempozyum
düzenleyecek konuma gelmesi elbette sevindirici, ancak yeterli değildir. İçinde birçok
disiplini barındıran demiryolları işletmeciliği; esas itibariyle mühendislik ağırlıklı bir ulaşım
biçimidir. Ve inşaat mühendisliğinin alanı içindedir. Bu nedenle de meslektaşlarımızdan
yeterli ilgiyi göstermeleri beklenmektedir.
İzmir kent içi demiryolları güzergâhı, Menemen – Aliağa arasındaki 25 km.lik kesim hariç
eski bir güzergâhtır. Alsancak – Cumaovası kesimi aynı zamanda İzmir – Aydın hattının bir
parçası olduğundan İngilizler, Basmane – Menemen kesimi ise bir Fransız şirketince inşa
edilmiş ve işletilmiştir. Özellikle İngilizler bu kesimde 4 hatlı işletmeciliği öngörecek
kamulaştırmayı yaparak, uzak görüşlülük sergilemişlerdir.
İzmir kent içi demiryolu koridoru, iyi seçilmiş bir güzergahtan oluştuğu gibi, üstün geometrik
özelliklere de sahiptir. Ne yazık ki yabancı şirketlerin 1,5 asır önce ortaya koydukları bu
konsept; yanlış yapılaşmalar, yetersiz imar planları, denetimsizlik ve nihayet hızlı göç ve
nüfus artışının getirdiği sosyo-ekonomik problemler yüzünden, özellikle yerel yönetimler
tarafından yeterince idrak edilememiştir. Bir dönem demiryollarını şehir dışına çıkarmak için
ciddi çaba sarf edilmiş, bir dönem bu önemli koridor, karayoluna çevrilmek istenmiştir.
Demiryolcular 30 yıl süren bir mücadele sonunda bu koridoru muhafaza etmeyi başarmışlar
ve uzun süren bir ataletten sonra, bu koridora yatırım yapılmaya başlanmıştır.
Körfeze paralel, Alsancak limanına ve Adnan Menderes havaalanına erişimi olan İzmir kent
içi demiryollarını, maalesef bugünkü imar planı da 20 metrelik dar bir şeride sıkıştırmıştır.
Ancak uzun bir süreden beri TCDD İşletmesi, Türkiye Cumhuriyeti Karayolları 2.Bölge
Müdürlüğü ve DLH Genel Müdürlüğünün yaptığı çalışmalar sonucu Menemen – Cumaovası
arasındaki 50 km.lik kesimde 85 adet civarındaki hemzemin geçit sayısı (500 mt.de bir) 50
adede ve nihayet İzmir Büyükşehir Belediyesince yapılan tüneller, alt ve üst geçitler sonucu
10 adet civarına indirilmiş bulunmaktadır. Takdire değer bir gelişme olduğunu kabul etmek
gerekiyor. Her ne kadar İzmir imar planı hemzemin geçit öngörmüyorsa da, realite yukarıda
anlatıldığı gibiydi ve demiryolu ulaşımı engelli koşudan farksızdı. Dolayısıyla bu önemli
koridorda hiçbir zaman yüksek hız ve kapasitede bir demiryolu işletmeciliği yapılamamıştır.