İmar Planı Uygulamaları ve Yapılaşma Politikaları
M. Kubilay YILDIRIM, Nilüfer BARIŞCAN
Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası
İmar planları ve imar uygulamaları; kentlerin planlı gelişmesini engelleyen sorunları tespit
ederek çözen, dinamik, değişen koşullara uyum sağlayan ve süreklilik arz eden, mevcut ve
olası mekansal, kurumsal ilişkileri yansıtan, sektörel ve sektörler arası ilişkilerde geleceğe
yönelik kavramlar üreten, gelecek kuşakların ihtiyaçlarını karşılamayı hedefleyen,
taşınmazlarda meydana gelen değer artışlarını tekrar topluma kazandıran ve bu enerjiyi
üretime dönüştüren çalışmalardır.
Bu tanımdan hareketle; imar planı ve imar planı uygulaması çalışmalarının, kentin vizyonunu
belirleyen teknik, sosyal ve hukuksal nitelikli işlemler olmakla birlikte aynı zamanda düzenli
kentlerin oluşturulmasının da yol haritası olduğu söylenebilir.
Ancak sağlıklı ve yaşanabilir bir kent için başta merkezi hükümet olmak üzere kenti
yönetenlerin (özellikle yerel yönetimlerin) çarpık kentleşme ve yasal olmayan yapılaşmaya
karşı dik bir duruş sergilemeleri gerekmektedir. Oysa gelinen noktada çarpık ve yasal
olmayan yapılaşma, çıkarılan imar afları ve yanlış uygulamalar, kentlerin planlı gelişmesi için
üretilecek çözüm yollarının bulunmasını zorlaştırmakta, hatta konuyu içinden çıkılmaz bir
duruma getirmektedir.
Kısaca, düzenli kentleşebilmenin en önemli kriteri, imar planlarında belirlenen hedeflerin
tutturulabilmesi, yani imar planlarının uygulanarak hayata geçirilebilmesidir. Bu konudaki
başarımızın irdelenebilmesi ise, ülkemizde kentleşme olgusunun imar kavramı ile birlikte ele
alındığı günlerden başlayıp günümüze kadar olan süreçte imar planı uygulamalarına ilişkin
yasal düzenlemelerin kronolojik olarak değerlendirilmesi ve bu düzenlemelere göre yapılan
uygulamaların kentlere olumlu ya da olumsuz etkilerinin ortaya konulması ile mümkündür.
Öte yandan, kentleşme süreci tartışılırken imar planı uygulamalarının teknik ve hukuksal
işlemler olmakla birlikte insan odaklı çözümler üretmesi gerektiği fikri de ıskalanmamalıdır.
Bu çalışmanın amacı; başta 3194 sayılı İmar Kanununun 18. Maddesi kapsamında (genellikle
Belediyelerce) yürütülen uygulamalar olmak üzere ülkemizde imar planı uygulamalarına
yaklaşımın dönemin ihtiyaçları doğrultusunda ele alınarak tartışılması ve çözüm önerileri
üretilmesidir.